لغزندگی در لغت

لغزندگی سطح که با نام های سر بودن یا لیز بودن در فرهنگ  زبان فارسی  و slippery در زبان انگلیسی از آن نام می برند

چرا لیز خوردن اتفاق می افتد؟

لغزندگی عبارت است بر آیند چند عامل متفاوت شامل :

۱-ضریب اصطکاک هر دو سطح درگیر

۲-وجود یا عدم وجود ماده روان کننده یا ضد روان کننده ما بین دو جسم که معمولا به صورت مایع(آب یا روغن) می باشد.

۳- دمای هوای محیط  که بر روی ضریب سختی و اصطکاک دو جسم درگیر تاثیر می گذارد.

۴ –نیروی وزن عمودی که به سطح درگیر وارد می شود.

۵-میزان زبری یا صیقلی بودن دو سطح درگیر

برای مفهومی تر شدن توضیح لغزندگی ابتدا باید با مفهوم ضریب اصطکاک آشنا شد.زیرا زمانی بین دو سطح از دو جسم لغزندگی ایجاد می شود که اصطکاک لازم وجود نداشته باشد.

اصطکاک

اصطکاک نیروی مقاومتی است که واکنشی به حرکت اجسام می باشد و همواره در جهت مخالف حرکت به وجود می آید.اصطکاک در علم فیزیک دارای انواع مختلفی مانند اصکاک ایستایی-جنبشی -خشک-تر و.. می باشد که علت اصلی لیز خوردن اصطکاک جنبشی است که با حرکت دو جسم جامد بر روی هم اتفاق می افتد.این نوع اصطکام به دو دسته زیر تقسیم می شود.

اصطکاک  جنبشی خشک

در صورتی که بین سطح تماس دو جسم جامد(مانند کفش عابر و پله)خشک باشد اصطکاک خشک بوجود آمده.مانند تردد بر روی پله خشک

اصطکاک تر

هرگاه عامل سومی که معمولا مایع است در بین سطح تماس دو جسم باشد اصطکاک تر بوجود آمده.مانند عبور بر روی پله خیس

 عامل دمای محیط

دمای بالا یا پایین بر انبساط یا اتقباض اجسام تاثیر گذار می باشد.علت تاثیر این امر در کمتر یا بیشتر شدن اصطکاک جسم سختی یا نرمی جسم ماده است.برای مثال در تابستان لاستیک خودرو چسبندگی بهتری به زمین دارد تا در زمستانو جالب اینکه به دلیل همین اصطکاک بیشتر در فصل گرما بیش از ۷۰٪ عمر مصرف لاستیک در همین مدت از بین می رود.(ساییده می شود)

عامل وزن و سطح تماس

هرچه وزن جسم ماده بیشتر و مساحت سطح تماس بین دو جسم کمتر باشد ضریب درگیری  دو جسم و اصطکاک کمتر می شود می رود.برای مثال  دربین دو فرد با وزن مساوی  برای  شخصی که سایز پای بزرگتری دارد امکان لیز خوردن کمتری وجود دارد.

میزان زبری سطح تماس

هرچه سطح تماس دو جسم صیقلی تر باشد اصطکاک کمتر و هرچه زبری بیشتر باشد اصطکاک بیشتر می شود.

 راه از بین بردن لغزندگی

با توضیحات بالا فهمیدیم که زمانی لغزندگی اتفاق می افتد که چند عامل که مهمترین آن ها اصکاک است در میان نباشند.بهترین راه برای از بین بردن لغزندگی ایجاد اصطکاک است.برای مثال برای جلوگیری از حرکت خودرو لنت ترمز با ساییده شدن به دیسک اصطکاک ایجاد می نماید و یا ترمزپله با سایده شدن به کف مفش یا دمپایی عابر در حال تردد ایجاد اصطکاک نموده و از لیز خوردن جلوگیری می نماید.

نکته۱:مهمترین دلیل اجباری بودن نصب ترمز پله  در هر فصلی (خشک یا پر باران)این است که احتمال لیز خوردن در هر دو شرایط خشک و تر میسر(اصطکاک تر و خشک) می باشد.ترمزپله و ضد لغزنده ها به نوعی ضریب اصطکاک را بالا می برند و از لغزش عابر پیشگیری میکند .

چه زمانی لغزندگی  ونبود اصطکاک مفید است؟

لغزندگی در بعضی موارد شاخه ای بسیار مهم  و مفید واقع می شود  یعنی هدف در این زمان از بین بردن اصطکاک بین دوجسم است(بر خلاف بالا).در زیر به مواردی که نیاز به ایجاد لغزندگی است اشاره می شود.

روان کننده ها  در صنعت که معمولا شامل:روغن(روغن ۱۰-۴۰-۶۰ و..) برای روانکاری در بلبرینگ ها-گریس (گریس نسوز-دما پایین)برای روان کاری قالب های گرما کار-واسکازین برای دنده ها و دنده زنجیرها در دستگاه ها و.....

در صنایع بهداشتی و  شامل:دترجنت ها در شامپوی سر و بدن و مواد شوینده به عنوان روان کننده

در ضنایع دارویی:روان کننده های لوسیون ها-روان کننده های بین مفصلی-روان کننده های جنسی و...

می باشند.